Πίνακας περιεχομένων
1. Πράσινες, Βιώσιμες Τεχνικές στις Χειροτεχνίες
ΘΕΩΡΙΑ:
Οι τέχνες, από τον ορισμό τους, αναφέρονται σε εξειδικευμένες δραστηριότητες που περιλαμβάνουν τη δημιουργία αντικειμένων με τα χέρια. Αυτά τα αντικείμενα παράγονται συνήθως με παραδοσιακό ή μη βιομηχανικό τρόπο. Οι τέχνες μπορούν να καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και υλικών, όπως υφάσματα, ξύλο, μέταλλο, κεραμικά, χαρτί, γυαλί και άλλα. Τα κύρια χαρακτηριστικά των τεχνών περιλαμβάνουν:
- Δεξιότητα και Τεχνική: Οι τέχνες απαιτούν εξειδικευμένες δεξιότητες, τεχνικές και γνώσεις που συχνά περνούν από γενιά σε γενιά ή αποκτώνται μέσω εκπαίδευσης και εξάσκησης.
- Χειροποίητη Παραγωγή: Σε αντίθεση με τα μαζικά παραγόμενα προϊόντα, οι τέχνες κατασκευάζονται συνήθως με το χέρι ή με περιορισμένη χρήση μηχανημάτων. Αυτή η προσωπική πινελιά συχνά οδηγεί σε μοναδικά, χειροποίητα αντικείμενα.
- Λειτουργικός ή Διακοσμητικός Σκοπός: Τα αντικείμενα που δημιουργούνται μέσω τεχνών μπορούν να εξυπηρετούν πρακτικούς σκοπούς (π.χ. κεραμικά για μαγείρεμα, υφάσματα για ρουχισμό) ή αισθητικούς σκοπούς (π.χ. γλυπτά, διακοσμητικά αντικείμενα).
- Πολιτιστική και Καλλιτεχνική Έκφραση: Οι τέχνες συχνά αντικατοπτρίζουν πολιτιστικές παραδόσεις, τοπικές ταυτότητες και καλλιτεχνική έκφραση. Μπορούν να ενσωματώνουν την πολιτιστική κληρονομιά και την ιστορική σημασία.
- Χρήση Παραδοσιακών ή Σύγχρονων Μεθόδων: Οι τέχνες μπορεί να χρησιμοποιούν παραδοσιακές τεχνικές που έχουν διατηρηθεί στο πέρασμα του χρόνου, καθώς και καινοτόμες προσεγγίσεις που συνδυάζουν παραδοσιακές μεθόδους με σύγχρονη τεχνολογία.
Παραδείγματα τεχνών περιλαμβάνουν την κεραμική, την υφαντική, το πλέξιμο, την ξυλουργική, την κατασκευή κοσμημάτων, την καλαθοπλεκτική, τη δερματοτεχνία και τη βιβλιοδεσία, μεταξύ άλλων. Οι τέχνες διαδραματίζουν έναν ουσιαστικό ρόλο στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, στην προώθηση της δημιουργικότητας και στην προσφορά ευκαιριών για αυτοέκφραση και δεξιοτεχνία.
Οι τέχνες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης κουλτούρας εδώ και αιώνες, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα πρακτικών, από την παραδοσιακή χειροτεχνία μέχρι τη σύγχρονη τέχνη και τον σχεδιασμό. Η αυξανόμενη ευαισθητοποίηση σχετικά με τα περιβαλλοντικά ζητήματα έχει οδηγήσει σε αυξημένο ενδιαφέρον για βιώσιμες και «πράσινες» τεχνικές στις τέχνες. Αυτές οι τεχνικές στοχεύουν στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των χειροτεχνικών δραστηριοτήτων, προωθώντας τη χρήση φιλικών προς το περιβάλλον υλικών, πρακτικών που εξοικονομούν ενέργεια, μείωσης των αποβλήτων και ανακύκλωσης.
2.1 Επιλογή Βιώσιμων Υλικών
Η επιλογή βιώσιμων υλικών αποτελεί θεμέλιο της «πράσινης» χειροτεχνίας. Αυτό περιλαμβάνει την επιλογή υλικών που είναι φιλικά προς το περιβάλλον, ηθικά προερχόμενα και ανθεκτικά. Βασικοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη είναι οι εξής:
- Φυσικοί και Ανανεώσιμοι Πόροι: Χρήση υλικών όπως το μπαμπού, το οργανικό βαμβάκι, το μαλλί και οι φυσικές ίνες που συλλέγονται με βιώσιμο τρόπο και είναι ανανεώσιμα.
- Ανακυκλωμένα και Επαναχρησιμοποιημένα Υλικά: Ενσωμάτωση ανακυκλωμένου χαρτιού, γυαλιού και μετάλλου σε χειροτεχνικά έργα, κάτι που βοηθά στη μείωση της ζήτησης για νέα υλικά και συμβάλλει στη μείωση των αποβλήτων.
- Μη Τοξικές και Βιοδιασπώμενες Προμήθειες: Επιλογή χρωμάτων, βαφών και συγκολλητικών υλικών που είναι μη τοξικά και βιοδιασπώμενα, για να μειωθούν οι περιβαλλοντικές και υγειονομικές επιπτώσεις.
- Τοπικά Προερχόμενα Υλικά: Η υποστήριξη τοπικών προμηθευτών μειώνει τις εκπομπές από τη μεταφορά και ενισχύει τις τοπικές οικονομίες.
2.2 Εξοικονόμηση Ενέργειας και Νερού
Η αποδοτική χρήση ενέργειας και νερού στις χειροτεχνικές διαδικασίες μπορεί να μειώσει σημαντικά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Μερικές στρατηγικές περιλαμβάνουν:
- Ενεργειακά Αποδοτικά Εργαλεία και Τεχνικές: Χρήση εργαλείων που εξοικονομούν ενέργεια, όπως LED φωτισμός, και βελτιστοποίηση των διαδικασιών για μείωση της κατανάλωσης, όπως η μαζική επεξεργασία στην κεραμική.
- Χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας: Ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως ηλιακή ή αιολική ενέργεια, για την τροφοδότηση εργαστηρίων και στούντιο χειροτεχνίας.
- Τεχνικές Βαφής Χωρίς Νερό ή Με Ελάχιστο Νερό: Χρήση μεθόδων βαφής χωρίς νερό ή τεχνικές εμβάπτισης με ελάχιστο νερό για τη διατήρηση των υδάτινων πόρων.
- Συστήματα Ανακύκλωσης Νερού: Εφαρμογή συστημάτων ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης του νερού στις χειροτεχνικές διαδικασίες.
2.3 Μείωση Αποβλήτων και Ανακύκλωση
H αποτελεσματική διαχείριση αποβλήτων είναι ζωτικής σημασίας για τη βιώσιμη χειροτεχνία και περιλαμβάνει τη μείωση της παραγωγής απορριμμάτων και την προώθηση της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης (upcycling):
- Σχεδιασμός Μηδενικών Αποβλήτων: Δημιουργία χειροτεχνικών έργων που μεγιστοποιούν τη χρήση υλικών και ελαχιστοποιούν τα υπολείμματα.
- Έργα Επαναχρησιμοποίησης: Μετατροπή απορριπτόμενων αντικειμένων σε νέα, πολύτιμα χειροτεχνήματα, επεκτείνοντας έτσι τον κύκλο ζωής των υλικών.
- Προγράμματα Ανακύκλωσης: Δημιουργία συστημάτων ανακύκλωσης για υλικά χειροτεχνίας, όπως ύφασμα, χαρτί και μέταλλο, για την εξασφάλιση σωστής διαχείρισης των αποβλήτων.
- Κομποστοποίηση Οργανικών Αποβλήτων: Κομποστοποίηση βιοδιασπώμενων αποβλήτων από φυσικά υλικά, όπως φυτικές ίνες και ροκανίδια ξύλου.
2.4 Ηθική Παραγωγή και Δίκαιο Εμπόριο
Οι ηθικές προσεγγίσεις στη χειροτεχνία διασφαλίζουν δίκαιες εργασιακές πρακτικές και υποστήριξη των τεχνιτών, συμβάλλοντας στη βιωσιμότητα των τεχνών:
- Πιστοποίηση Δίκαιου Εμπορίου: Εξασφάλιση ότι τα υλικά προέρχονται από πιστοποιημένους προμηθευτές δίκαιου εμπορίου, που εγγυώνται δίκαιους μισθούς και ασφαλείς συνθήκες εργασίας για τους τεχνίτες.
- Υποστήριξη Τοπικών Τεχνιτών: Προώθηση και αγορά από τοπικούς τεχνίτες, που συμβάλλει στη διατήρηση των παραδοσιακών τεχνών και υποστηρίζει τις τοπικές οικονομίες.
- Διαφανείς Πρακτικές Προμήθειας: Διατήρηση διαφάνειας όσον αφορά την προέλευση των υλικών και τις μεθόδους παραγωγής, για να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη με τους καταναλωτές και να προωθηθεί η ηθική κατανάλωση.
2.5 Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση Καταναλωτών
Η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών για τις βιώσιμες πρακτικές στη χειροτεχνία συμβάλλουν στη δημιουργία μιας πιο περιβαλλοντικά συνειδητοποιημένης κοινότητας χειροτεχνών:
- Εκπαιδευτικά Εργαστήρια και Μαθήματα: Προσφορά εργαστηρίων και διαδικτυακών μαθημάτων για βιώσιμες τεχνικές χειροτεχνίας, ώστε να ενθαρρύνουν τους χειροτέχνες να υιοθετήσουν πιο πράσινες πρακτικές.
- Οικολογικές Ετικέτες και Πιστοποιήσεις: Χρήση οικολογικών ετικετών και πιστοποιήσεων σε χειροτεχνικά προϊόντα, για να καθοδηγούν τους καταναλωτές σε φιλικές προς το περιβάλλον επιλογές.
- Συμμετοχή της Κοινότητας: Συνεργασία με τοπικές κοινότητες μέσω εκδηλώσεων χειροτεχνίας και πρωτοβουλιών βιωσιμότητας για την προώθηση της ευαισθητοποίησης και των βιώσιμων πρακτικών.
2.6 Καινοτομία και Τεχνολογία στις Βιώσιμες Χειροτεχνίες
Η καινοτομία και η τεχνολογία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προώθηση βιώσιμων τεχνικών χειροτεχνίας:
- Τρισδιάστατη Εκτύπωση και Ψηφιακή Κατασκευή: Χρήση τρισδιάστατης εκτύπωσης για ακριβή παραγωγή χωρίς απόβλητα και ψηφιακής κατασκευής για αποδοτική χρήση υλικών.
- Έξυπνα Υλικά: Ανάπτυξη και χρήση υλικών που ανταποκρίνονται στις περιβαλλοντικές συνθήκες, ενισχύοντας τη λειτουργικότητα και τη βιωσιμότητα.
- Βιώσιμη Συσκευασία: Σχεδιασμός οικολογικών λύσεων συσκευασίας για χειροτεχνικά προϊόντα, με στόχο τη μείωση των αποβλήτων και του περιβαλλοντικού αντίκτυπου.
2.7 Παραδείγματα Πράσινων Τεχνικών στις Χειροτεχνίες
ΤΡΙΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:
Οι βιώσιμες «πράσινες» τεχνικές στις τέχνες είναι απαραίτητες για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των χειροτεχνικών δραστηριοτήτων και για την προώθηση ενός πιο βιώσιμου μέλλοντος. Εστιάζοντας σε βιώσιμα υλικά, εξοικονόμηση ενέργειας και νερού, μείωση αποβλήτων, ηθική παραγωγή, εκπαίδευση των καταναλωτών και καινοτομία, η κοινότητα των χειροτεχνών μπορεί να μετασχηματίσει τις πρακτικές της και να συμβάλει στους παγκόσμιους στόχους βιωσιμότητας. Η υιοθέτηση αυτών των προσεγγίσεων δεν ωφελεί μόνο το περιβάλλον, αλλά επίσης βελτιώνει την ποιότητα και την ακεραιότητα των χειροποίητων προϊόντων, ανταποκρινόμενη στην αυξανόμενη ζήτηση των καταναλωτών για βιώσιμα και ηθικά παραγόμενα αγαθά.
2.7.1 Επανασχεδιασμός με Αναβαθμιστική Ανακύκλωση
Το RED ή REDesigning αποτελεί την κεντρική ιδέα πίσω από το brand, με στόχο την επανασχεδίαση υπάρχοντων ενδυμάτων που είναι πλέον δυσάρεστα ή δεν χρησιμοποιούνται. Η σχεδιάστρια χρησιμοποιεί την τεχνική του κεντήματος πάνω στα ρούχα, καθώς και τη σύνθεση δύο ή τριών ενδυμάτων για να δημιουργήσει ένα νέο κομμάτι. Εκτός από την επανασχεδίαση, δημιουργεί και αξεσουάρ μόδας, όπως σακίδια και τσάντες, τα οποία εμπίπτουν στη διαδικασία της επαναχρησιμοποίησης (upcycling), δηλαδή παίρνει κομμάτια υφάσματος από εργοστάσια, που αποτελούν γι’ αυτά απόβλητα, αλλά για εκείνη αποτελούν νέα προϊόντα.
Το RED έχει λάβει την ετικέτα Κοινωνικής Συνεισφοράς λόγω της ιδέας πίσω από το brand, αφού τα προϊόντα δημιουργούνται από περιθωριοποιημένες ομάδες ατόμων, ενώ το κέρδος πηγαίνει σε αυτούς, συμβάλλοντας έτσι στην αυτοαπασχόληση τους.
Όλα ή τα περισσότερα προϊόντα είναι εντελώς χειροποίητα ή ένα μέρος της παραγωγικής διαδικασίας περιλαμβάνει χειροτεχνία. Τα χειροποίητα προϊόντα έχουν ιδιαίτερη συναισθηματική αξία και μοναδικότητα, σε αντίθεση με εκείνα που παράγονται μέσω βιομηχανικής διαδικασίας, και απαιτούν περισσότερο χρόνο και προσπάθεια για να δημιουργηθούν.
Τα προϊόντα παράγονται τοπικά, εντός των συνόρων της χώρας, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και μειώνοντας τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που θα παραγόταν κατά τη μεταφορά εισαγόμενων προϊόντων.
Ούτε τα προϊόντα ούτε οι συσκευασίες περιέχουν κάποιο είδος πλαστικού που προέρχεται από ορυκτά καύσιμα. Τα πλαστικά απόβλητα και η εξόρυξη ορυκτών καυσίμων αποτελούν τεράστια προβλήματα σήμερα, και έτσι οργανισμοί και έργα υποστηρίζουν επιχειρήσεις που καταβάλλουν προσπάθειες να χρησιμοποιούν εναλλακτικά υλικά για την παραγωγή και τη συσκευασία.
Η συνεισφορά στην κοινωνία και το περιβάλλον είναι εμφανής. Αυτές οι δραστηριότητες ανήκουν στις επιχειρήσεις που δωρίζουν μέρος των κερδών τους σε ανθρωπιστικούς σκοπούς ή περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες, ή συμμετέχουν άμεσα σε τέτοιες ενέργειες, δωρίζοντας προϊόντα/υπηρεσίες ή αφιερώνοντας χρόνο για να βοηθήσουν.
2.7.2 Συνδυασμός της σύγχρονης και παραδοσιακής χειροτεχνίας
Το Atelier Foliage είναι μια μικρή επιχείρηση της ταλαντούχας Χριστίνας Κρστέσκα, η οποία συμβάλλει σημαντικά στη διατήρηση της κεραμικής ως τέχνη μέσα από τις χειροποίητες ζωγραφιστές γλάστρες της. Η Χριστίνα ήθελε να ξεκινήσει κάτι που θα της επέτρεπε να εκφράσει τη δημιουργικότητά της και να ασχοληθεί με τη ζωγραφική. Η περίοδος της πανδημίας COVID-19 της έδωσε την ευκαιρία να σκεφτεί περισσότερο πάνω σε αυτό το θέμα και να πειραματιστεί με νέες ιδέες. Αρχικά, ξεκίνησε ζωγραφίζοντας γυάλινες φιάλες με ειδικά χρώματα για γυαλί. Μαζεύοντας χρησιμοποιημένες φιάλες, ήταν ενθουσιασμένη που τους έδινε μια δεύτερη ζωή, ως βάζα. Την ίδια χρονιά άρχισε να καλλιεργεί περισσότερα φυτά στο σπίτι και παρακολουθούσε πολλά προφίλ στα κοινωνικά δίκτυα με παρόμοιο περιεχόμενο σχετικά με τα φυτά. Φυσικά, μαζί με τα φυτά ήρθε και η ιδέα για τις γλάστρες. Αρχικά, ζωγράφισε πήλινες γλάστρες για προσωπική χρήση, και σύντομα γεννήθηκε η ιδέα να ξεκινήσει τη μικρή της επιχείρηση.
Καθώς αναζητούσε πήλινες γλάστρες για να ζωγραφίσει, συνειδητοποίησε ότι η προσφορά στην τοπική αγορά ήταν περιορισμένη. Σε όλα τα καταστήματα υπήρχε μόνο ένα μοντέλο πήλινων γλαστρών, το οποίο ήταν εργοστασιακής παραγωγής και εισαγόμενο από το εξωτερικό. Η Χριστίνα ήθελε απλά κυλινδρικά γλαστράκια. Έτσι, σκέφτηκε να παραγγείλει τέτοια μοντέλα από τοπικούς κεραμίστες. Έτσι ξεκίνησε η συνεργασία της με ντόπιους κεραμίστες, αρχικά για τη δημιουργία απλών κυλινδρικών γλαστρών, και σταδιακά η συνεργασία αυτή εξελίχθηκε σε πολλά διαφορετικά, μοναδικά μοντέλα.
Μέχρι σήμερα, η Χριστίνα έχει συνεργαστεί με αρκετούς κεραμίστες, όμως η συνεργασία και η επικοινωνία δεν ήταν τόσο εύκολες όσο φάνηκαν αρχικά. Έπρεπε να γίνει ένας συμβιβασμός. Θα ήταν πολύ πιο εύκολο για εκείνη να δουλεύει μόνο με γλάστρες από χονδρεμπόρους, όμως η χειροποίητη δουλειά των κεραμιστών είναι πραγματικά αναντικατάστατη. Παρέμεινε επίμονη και συνέχισε με αυτή την ιδέα, έχοντας αμοιβαία κατανόηση με τους κεραμίστες. Η διαδικασία της μικρής παραγωγής, η δημιουργία μοναδικών μοντέλων, η τοπική δεξιοτεχνία και η χρήση τοπικών πόρων καθιστούν όλη τη διαδικασία της κεραμικής όχι μόνο φιλική προς το περιβάλλον, αλλά και μαγική.
Η κεραμική είναι μία από τις αρχαιότερες τέχνες στη Βόρεια Μακεδονία, η οποία δυστυχώς έχει σχεδόν ξεχαστεί. Καθώς ο σύγχρονος κόσμος και η ταχύτατη βιομηχανική παραγωγή κατακλύζουν τις παλιές τέχνες και χειροτεχνίες, η κεραμική γίνεται όλο και περισσότερο μια παραδοσιακή τέχνη που σβήνει. Μέσω της μικρής της επιχείρησης, η Χριστίνα επιθυμεί να προσφέρει προϊόντα που να ενσωματώνονται σε έναν σύγχρονο χώρο, ενώ παράγονται με παραδοσιακό τρόπο. Ο στόχος της είναι να συνδυάσει την παράδοση με το μοντέρνο σχεδιασμό, ώστε στο τέλος κάθε προϊόν να μοιάζει με ένα μικρό έργο τέχνης από μόνο του.
2.7.3 Μοναδικά χειροποίητα μαξιλάρια εμπνευσμένα από τη φύση
Το CUSHION HANDMADE είναι μια μικρή επιχείρηση που εστιάζει στη δημιουργία μοναδικών χειροποίητων μαξιλαριών σε σχήμα φύλλου, συνδυάζοντας τη φύση με την τέχνη των υφασμάτων.
Κάθε μαξιλάρι κατασκευάζεται με προσοχή, μέσω χειροραφής και λεπτομερούς διαμόρφωσης, με στόχο όχι μόνο την αισθητική ομορφιά, αλλά και τη λειτουργικότητα και την άνεση. Τα προϊόντα απευθύνονται σε άτομα που επιθυμούν να προσθέσουν τη ζεστασιά των χειροποίητων αντικειμένων στο σπίτι τους ή που αναζητούν ένα μοναδικό δώρο για ειδικές περιστάσεις.
Τα προϊόντα παράγονται τοπικά, εντός των συνόρων της χώρας, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και μειώνοντας τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που θα προέκυπταν από τη μεταφορά εισαγόμενων προϊόντων.
Πρόκειται για μια επιχείρηση όπου τουλάχιστον το 60% του εργατικού δυναμικού είναι γυναίκες. Στη δική μας κοινωνία, όπως και παγκοσμίως, η διαχείριση μιας επιχείρησης συχνά θεωρείται ανδρική υπόθεση. Γι’ αυτό, στόχος της **CUSHION HANDMADE** είναι να καταρρίψει αυτό το στερεότυπο, προβάλλοντας επιτυχημένες επιχειρήσεις που ανήκουν και διοικούνται από γυναίκες.
Όλα ή τα περισσότερα προϊόντα είναι πλήρως χειροποίητα, ή ένα μέρος της παραγωγικής διαδικασίας περιλαμβάνει χειροτεχνία. Τα χειροποίητα προϊόντα έχουν ιδιαίτερη συναισθηματική αξία και μοναδικότητα σε αντίθεση με τα βιομηχανικά παραγόμενα, και απαιτούν περισσότερο χρόνο και κόπο για την κατασκευή τους.
