Η περιβαλλοντική κρίση, μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας, έχει αναδειχθεί σε κεντρικό θέμα για καλλιτέχνες παγκοσμίως, οι οποίοι χρησιμοποιούν την τέχνη τους ως εργαλείο ευαισθητοποίησης και αλλαγής. Με την πανδημία να έχει επηρεάσει την κοινωνία και την οικονομία, η βιωσιμότητα στην τέχνη αποτελεί πλέον ένα σημαντικό παρακλάδι της δημιουργικότητας, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος.
Η περιβαλλοντική τέχνη αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1960, με καλλιτέχνες όπως οι Nils Udo και Piotr Kowalski να ανοίγουν τον δρόμο για νέες μορφές έκφρασης που επικεντρώνονται στη φύση και τη σχέση ανθρώπου-περιβάλλοντος. Η τέχνη αυτή περιλαμβάνει κινήματα όπως η Οικολογική τέχνη, η Land Art και η Sustainable Art, με στόχο την προώθηση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και την αποκατάσταση του φυσικού κόσμου.
Καλλιτέχνες όπως ο Andy Goldsworthy, δημιουργούν έργα που ενσωματώνουν τη φύση με πρωτοβουλίες όπως η χρήση φυσικών υλικών και η δημιουργία προσωρινών έργων σε φυσικούς χώρους. Άλλοι, όπως ο Olafur Eliasson, χρησιμοποιούν τα έργα τους για να υπογραμμίσουν την κλιματική αλλαγή, όπως στην εγκατάστασή του “Ice Watch”, όπου χρησιμοποίησε κομμάτια πάγου για να ευαισθητοποιήσει το κοινό για την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Η βιωσιμότητα στην τέχνη αφορά την ισορροπία μεταξύ της παραγωγής αγαθών και της φροντίδας για τους φυσικούς πόρους, ώστε οι οικοσυστημικοί πόροι να ανανεώνονται στον ίδιο ή πιο γρήγορο ρυθμό από τη χρήση τους. Μέσα από αυτή τη φιλοσοφία, η τέχνη γίνεται εργαλείο για την ευαισθητοποίηση του κοινού και την αλλαγή συμπεριφορών.
Πολλοί καλλιτέχνες, όπως ο Κώστας Τσόκλης και η Δανάη Στράτου, στην Ελλάδα, έχουν ενσωματώσει την περιβαλλοντική διάσταση στα έργα τους, προσφέροντας μια δημιουργική αποτύπωση της σχέσης μας με τη φύση. Η Δανάη Στράτου, με το έργο της “Desert Breath”, δημιουργεί έργα που συνδέουν τη γη με την καλλιτεχνική έκφραση, ενώ καλλιτέχνες όπως ο Κώστας Βαρώτσος και ο Μάριος Σπηλιόπουλος διερευνούν τη σύνδεση ανθρώπου και φύσης μέσα από τη σύγχρονη τέχνη.
Η βιωσιμότητα δεν αφορά απλά την αλλαγή στην παραγωγή έργων τέχνης, αλλά επίσης τη διαμόρφωση μιας νέας αντίληψης για τον τρόπο ζωής μας. Στο πλαίσιο αυτό, εκθέσεις και συνέδρια, όπως το συμπόσιο για την τέχνη της βιωσιμότητας στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, προσφέρουν μια πλατφόρμα για την ενίσχυση του διαλόγου και την ανάπτυξη δράσεων με περιβαλλοντική συνείδηση.
Η τέχνη γίνεται πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της περιβαλλοντικής αλλαγής, με τους καλλιτέχνες να λειτουργούν ως φορείς ευαισθητοποίησης και κινητήρια δύναμη για μια πιο βιώσιμη και υπεύθυνη κοινωνία. Το μέλλον της τέχνης δεν είναι απλά δημιουργικό, αλλά συνδέεται άμεσα με την ανάγκη για προστασία και αποκατάσταση του περιβάλλοντος.
Οργανισμοί που προάγουν τη βιωσιμότητα στην τέχνη: Center for Art Education and Sustainability (CAES), Art Exploration and Development, ecoartspace, Green Museum, Cultura21: international network for cultures of sustainability, Arts & Ecology, Sustainability and Contemporary Art, New Frontiers in Arts Sociology: 2007 ESA Arts Conference, The Center for Sustainable Practice in the Arts.
